«رويين» از دو كلمه با نام هاي «روي» و «ين» ساخته شده است كه از نظر لغت هريك معني خاصي دارند،«روي» كه همان فلز سخت است و «ين» نيز نوعي صفت براي روي مي باشد كه آن صفت به معناي سختي است؛پس در كل «رويين» يعني  فلز روي سخت ومقاوم و باز هم به دليل وجود كوه هايي بلند و استوار در اطراف اين دهكده ي توريستي آن را «رويين» خوانده اند.

در سال 758 هجري سربداران در سبزوار و اطراف عليه تيمور خروج كردند لشكريان تيمور سبزوار را تسخير و دژ نيرومند آن را ويران ساختند  مير سيف الدين هفتاد هزار نفر مثل سد جلو تيموريان را گرفتند ومقدار چشم گيري از لشكريان به قتل رساندند . در اين فرصت مناسب دو پسر سيف الدين به نام هاي ميرغياث الدين و شمس الدين پا به فرار گذاشتند و راهي اسفراين شدند ودر روستاي كبوتر خانه اسكان گذيدند .بعد از آن كه آرامشي نسبي منطقه را فرا گرفت ايشان با درايتي خاص وارد عمل شدند مير غياث الدين خود را به دربار رسانيد و جز وكلا  قرار گرفت .مير غياث الدين اطلاعات كامل از وضعيت ملك رويين دژ بدست آورد و پي فرصت بود تا اين كه روزي سلطان قصد زيارت مشهد نمود . مير غياث الدين به همراهي ايشان عازم خراسان گرديدند و از شاه خواست تا براي ايشان قدم رنجه فرمايند شاه پذيرفت .شبي در كبوتر خانه اطراق نمودند .صبح روز بعد شاه و همراهان وارد رويين دژ درمحلي به نام قلعه بلند شدند.  و در آنجا دره اي خوش آب و هوا و سر سبز مشاهده نمودند شاه گفتند: آيا اين زمين صاحبي معين دارد مير غياث الدين در جواب گفتند خير ايشان عرضه داشتند چند نفر گبر در محلي به نام گبريان سكونت دارند ولي مالك اصلي ندارد ممكن است كه شاه مرحمت نمايند تا سند مالكيت واگذار شود . شاه پذیرفت و امیر غیاث الدین با جمع کردن افراد مختلف با پیشه های گوناگون در روستا باعث رونق گرفتن منطقه و روستا شد.

ويژگي هاي طبيعي

روستاي رويين از جمله روستاي سرسبزو آباد شهرستان اسفراين است كه در سمت جنوبي كوه هاي آلاداغ در يكي از دره هاي با صفاي اين رشته كوه واقع شده است.
اكثر زمين هاي روستا  در شيب دامنه قرار گرفته و روستاييان با كوشش زياد آن ها را تراس بندي كرده اند و به همين دليل معيشت باغداري تفوق بيش تري نسبت به ساير  انواع معيشت كشاورزي دارد.
زمين هاي روستا در دره ي طويلي با جهت شرقي و غربي قرار دارد و دره هاي فرعي ديگري نيز از شمال،شرق و جنوب به آن متصل مي شود .همه ي اين دره ها پوشيده از انواع درخت هاي ميوه است.
هرگاه از جاده ي اسفراين-بجنورد به طرف دهكده ي توريستي رويين حركت مي كنيم،يعني از غرب به طرف شرق مي رويم ؛ از  عرض دره كاسته مي شود،در حقيقت روستاي رويين در دره اي با جهت شرقي و غربي واقع است كه راه ورود آن از غرب به طرف شرق  است.
آب و هوای روستای روئین از نوع معتدل کوهستانی با زمستان‌های سرد و پر برف و تابستان‌های معتدل و مطبوع می‌باشد. به علت موقعیت ییلاقی آن در تابستان‌ها تفریحگاه مناسبی برای اهالی شهرستان بجنورد و اسفراین محسوب می‌شود، که برای استفاده از هوای خنک و همچنین آب چشمه‌ها و میوه‌های این روستا به منطقه می‌روند. مردم رويين ؛ اين روستا را از نظر آب و هوايي به دو قسمت «نسر» و«پيرو» تقسيم مي کنند . « نسر» که در واقع حاشيه جنوبي رودخانه را در بر مي گيرد به اين دليل که کم تر آفتاب گير است و اغلب پوشيده از باغ ها و درختان زيادي است داراي آب و هواي سرد تر و دل چسب تري است بر عکس «پيرو» که به علت آفتابگير بودن و نيز به اين دليل که اغلب بافت مسکوني روستا در آن قسمت قرار دارد گرم تر است .

صنایع و محصولات

یکی از صنعتهای رایج در روستای تاریخی روئین «تنور سازی» و «کوندی سازی» بوده است اما متاسفانه با رواج نانوایی های صنعتی به مرور این صنعت نیز می رود که به فراموشی سپرده شود يكي ديگر از صنايع دستي اين روستا صنعت چادرشب بافي است كه هم بصورت دستي (سنتي) و هم بصورت صنعتي هنوز ادامه دارد .
رويين دژ سـالـيـان سـال پر رونق ترين روستا در زمان خـود بوده است . تمام روستا هاي اطراف شامل 30 روستا ي كوچك بوده كه تماماً ما يحتاج روزانه و كاربري سالانه ايشان از رويين تغذيه و تأمين مي كردند حتي شهر اسفراين نيز جزء روستاهاي وابسته به رويين بوده و از رويين تأمين اغذیه و اسباب و وسايل زندگي ازقبيل آهنگري ،نجاري ، بنايي ، پارچه و ... مي كرد. از محصولات رويين دژ كه مي توان نام برد عسل،سيب،گلابي،گردو،هلو،قيسي،چادرشب بافي،جوراب بافي و...  مي باشد.رويين دژ در زمان قبل از اسلام نيز از رونق تفريحي وصنعتي زيادي برخوردار بوده كه عبارتند از شهر ميام وزربندان كه جزء رويين مي باشند و  هم چنين شهركي به نام زرگران معروف به كوتل شهر يـكي از پر رونق ترين شهر زمان خود بوده است .مناطق تفريحي از قبيل سرچشمه ،چشمه شفاء،ذوتنگ و ابشار آن، رودخانه هاي پرآبي كه در  حال حاضر پر آب ترين روستا درمنطقه محسوب مي شود و هفت روستا از رودخانه هاي اين مكان تأمين آب مي شوند

درباره زبان تاتی

تاتی یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است که از دیدگاه زبان‌شناسی، ارزش ویژه‌ای دارد. زبانی که آن را به مادهای ایران نسبت داده ولی به قدری کلمات خارجی در آن وارده شده که حالا کم‌کم دارد به گویش و لهجه تبدیل می‌شود. لازم به توضیح است که هر یک از شهرهای تات نشین گویش مخصوص خود را دارند. گویش‌های زبان تاتی ایران از دسته زبان‌های ایرانی شاخه شمال باختری هستند. گویش‌های این زبان روزگاری از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارسی‌زبان شدن بخشی از شمال‌ باختری ایران تنها جزیره‌هایی از گویش‌های تاتی در منطقه به جا مانده ‌است.
بزرگ‌ترین این جزیره‌ها در جنوب استان مرکزی و استان قزوین، استان البرز یعنی شهرستان‌های زرندیه و تاکستان و بوئین‌زهرا و شهر اشتهارد و شهرستان طالقان و شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان دیده می‌شوند.
همچنین زبان تاتی در فهرست میراث ناملموس آثار ملی ایران از استان آذربایجان شرقی نیز ثبت شده است. این زبان در روستای کرینگان ورزقان  در استان آذربایجان شرقی سخن گفته می‌شود.
مهم‌ترین و دستنخورده‌ترین گویش تاتی، گویش اشتهاردی است که در استان تهران قرار دارد .

آداب و رسوم

مراسم خال ختك
از اين قرار بود شب عيد غدير خم مي رفتند دكان رنگرزي مقداري از كف نيل يا هرنگي كه در خم بود مقداري بر داشته به خانه مي آوردند با يك چيزي كه دايره بود مثل ته ني به جوهر ميز دند و به گونه هاي بچه ها مي گذاشتند مثل يك بهر دايره بر اين عقيده كه با اين خم تجديد و بيعت با علي بن ابي طالب در عيد غدير خم مي باشد.
مراسم مهره در تاس انداختن
از اين قرار بود شب غيد غدير برنج بار مي گذاشتند وقتي برنج را آب كش مي كردند مقداري از آب برنج و مقداري از آب آسياب آبي كه زير پرهاي آسيـاب مي گشت بر مي داشتند ودر يك آفتــابه ي چــدني مي ريختند و يك دستمال بر روي آن مي انداختند معتقد بودند كه آب آسياب روزي حلال و آب برنج جهت بركت خانه و همسايه ها دور هم جمع مي شدند هركس چيز كوچكي مثل مهره انگشتر و هر چيزي نيت مي كردند ودر آفتابه مي ريختند صبح وطلوع آفتاب يك بچه كوچك دستش را در آفتابه ويك رباعي از كتاب حافظ مي خواندند يك چيز بيرون مي آوردند.  
مراسم چلگي
شب چله بزرگ يا شب يلدا دوستان براي هم ديگر ميوه تعــــارف مي برند وشب دور هم جمع شده وشب نشيني مي كنند، دور هم جمع مي نشتند سفره هفت سين در اين شب مرسوم بود ومعتقد بودند كسي كه در شب چله ميوه بخورد در تابستان گرمي به او اثر نمي كند آجيل را به نام شب چله استفاده مي كردند ،كرسي بود زير كرسي از داستا ن هاي بز رگتر يا از خواندن كتاب استفاده مي كردند و عقيده بر اين بود اگر شب يلدا هوا ابري بود محصولا ت سال آينده فراواني است.
مراسم خاله خلطتنه
شب آخر هر سال و اول هر سال كه صبح آن شب عيد نوروز است بچه ها يك خـليطه از پـارچه درست مي كردند طـنابي بر ســـر آن مي بستند و بالاي بام ها مي رفتند و ازبخاري ها خليطه را آويزان و به روي خاله مي گفتند: «خله، خله ،دو مرغنه،انگور باغ در غله،اگه نوري ،يك مرغنه» صاحب خانه هم  هر كدام به قدر وسع خود چيزي در خليطه مي كردند و مي گفتند بكش بالا با اين روش بچه ها مبلغي پول و خيلي آجيل جمع مي كردند وبه خانه هاي خود بر مي گشتند .        

پوشش گياهي

در جنگل هايي كه ارتفاعات شمالي و شمال شرقي اسفراين كه بخشي از آن را دهكده ي توريسي رويين تشكيل مي دهد كه در ختان و درختچه هايي چون:پسته،انار،سماق ،زبان گنجشگ ،انجير ،زالزالك، ارغوان،ذغال اخته،گلابي وحشي،سنجد وحشي ( در دره هاي بزرگ و وسيع) و ... را مي توان نام برد.
منطقه ي شمال و شمال شرقي كه كوهستاني هستند و گياهان موجود شامل گونه هايي از قبيل: گون،قياق،پياز كوهي ،فرز ،درمنه ،خارشتر،بارهنگ،ورك،اسپند،پونه، قارچ،زرشك دانه دار( به زبان محلي زرك)،قسني،استا قدوس،قريچ،نخود وحشي،بومادران و ... است.

حیات جانوری منطقه

هنگامي که در کوچه باغ هاي دل انگيز رويين ريه ها را پر اکسيژن ناب مي کني و شامه را پر رايحه ي شکوفه هاي در ختان ميوه , نواهاي بلبل و قمري و سينه سرخ و گنجشک و سار گوش را مي نوازد گويي دعاي سهراب برآورده شده است و کوچه باغ ها پر موسيقي شده اند،به ميان علف زارها که مي نگري هدهد ها مشغول عشقبازي اند و هنگامي که بر شاخسار هاي انبوه درختان نظر مي افکني جغدها (به زبان محلي بيپ) را مي بيني که سر برجيب مراقبت فرو برده اند و سنجاب هاي ناز کوچولو مشغول پريدن از اين شاخه به آن شاخه اند و به ندرت گربه هاي وحشي را نيز بر روي درختان تنومند تر مي بيني . و آن جا که به آسمان آبي نگاه مي کني مي بيني که کلاغ ها و قرقی و قوش ( به زبان محلي جقنه ) بر روي درختان بلند سپيدار نشسته اند و در آن اوج نيز عقاب ( به زبان محلي قلتار) ها را مي بيني که مشغول پاييدن حيوانات کوچکتري است که بر روي درختان و يا در علف زار هاي زير درختان زندگي مي کنند , در کنار جوي هاي آبي که از وسط باغ ها روان است نيز گاهي مي بيني که سيره اي پر مي شويد . و گاهي هم لک لک ها و اردک هاي وحشي سرگردان را مي بيني که هنگام مهاجرت راه گم کرده اند. اما دردل شب ها علاوه بر عوعو روباه ها و شغال ها صداي حق حق مرغ حق از دل باغ هاي «نسر» به گوش مي رسد . از کوچه باغ ها که بيرون مي آيي و پا به دل کوهستان مي گذاري به جاي لذت شايد وحشتي درونت را فراگيرد چرا که کوهستان هرچند که حيوانات قشنگ و دوست داشتني چون کبک و بلدرچين و آهو و گوزن و بز و قوچ کوهي را در سينه فراخ خود جا داده اما حيوانات درنده اي چون گرگ , گراز، کفتار و پلنگ را نيز در تنگه ها و غارها و بر روي صخره ها نگهبان خود نموده است . هنوز خاطره درگيري مردم روستا با پلنگ که منجر به زخمي شدن بعضي از آن ها شد برای مردم روستا زنده است.

آثار تاریخی

اين دهكده ي توريستي آثار تاريخي زيادي را به خود جاي داده است كه معمولاً قدمت آنان صد ها سال است وبيش تر در مر كز روستا قرار دارند.در قسمت ذيل با بخشي از آثار تاريخي آشنا مي شويم:
امام زاده اسحاق، امام زاده عباس، مسجد جامع رويين، تپه اي قديمي در ميام، حمام قديمي خزينه اي، چند درخت چنار كهنسال با قدمت بيش از 600سال

تفرّجگاه ها

به دليل آب و هواي خوب اين دهكده ي توريستي تفرجگاه هاي فراواني در دهكده به وجود آمده است؛از قبيل: سرچشمه، چشمه کوه، ذوتنگ، گل میام، ...

 

موقعیت جغرافیایی و مکانی

دهكده ي توريستي و سر سبز رويين،دهكده اي زيبا و خرم در شمال شهرستان اسفراين از  شهرستان هاي استان خراسان شمالي است.
اين دهكده ي توريستي در 28كيلو متري شمال اسفراين و 51 كيلو متري جنوب شرقي بجنورد مركز استان خراسان شمالي در«35-ْ57 طول شرقي و 12-ْ37 عرض شمالي در ارتفاع 1670 متر ي از سطح دريا قرار دارد.
اين دهكده ي توريستي در 7 كيلو متري جاده ي آسفالته ي بجنورد-اسفراين واقع است،راه اين روستا از اين جاده جدا شده و به سمت شرق به كوهستان هايي سرد،خنك و مرتفع ادامه مي يابد،در اين جاده ابتدا از روستاي عراقي مي گذريم سپس به روستاي محمودي و بعد از آن دهكده ي توريستي رويين مي رسيم.
رويين در دهستان رويين  واقع در بخش مر كزي اسفراين قرار دارد. اين دهستان با دهستان هاي ميلانلو،زرق آباد و حومه همسايه است.
رويين از غرب به روستاهاي محمودي از جنوب به روستاي سست،از شمال به پاكتل و كلاته ايزانلو از توابع بجنورد و از شرق نيز به ارتفاعات تخته ميرزا از توابع شهرستان اسفراين متصل است.

منابع:

https://tripyar.com
rooieen.blogfa.com
fa.wikipedia.org
qazvin.irib.ir
iranvillage.ir
seeiran.ir